30 Χρόνια εξόριστος σε ένα έρημο νησί: Η ιστορία του Σώστη

Τα όρια ανάμεσα στη λογική και την τρέλα είναι συνήθως δυσδιάκριτα. Είναι πολύ εύκολο να αποκαλέσεις κάποιον τρελό απλά γιατί δεν φέρεται όπως έχει ορίσει η κοινωνία την λογική συμπεριφορά. Και ακόμα πιο εύκολο να θεωρείς τον εαυτό σου λογικό, όσο σκοτεινά κι αν είναι τα μονοπάτια που ταξιδεύει συνήθως ο νους σου, όσο παράλογα κι αν έχεις φερθεί πολλές φορές στη ζωή σου με άλλοθι το πάθος, την εφηβεία, ακόμα και το δίκαιο.

Είναι πολλοί εκείνοι που αποκαλούν τον Σώστη τρελό. Όχι τόσο γιατί ζει πάνω από τριάντα χρόνια μόνος του στο νησί της Παλιάς Καμένης στα ανοιχτά της Σαντορίνης. Περισσότερο γιατί ο ίδιος φροντίζει να πλάθει ιστορίες και να λέει στους περαστικούς ιστιοπλόοους και τουρίστες ως άλλος παραμυθάς. Περισσότερο γιατί όπως ο ίδιος λέει, αυτό που τον έσπρωξε στην εξορία από το νησί του, αυτό που τον ανάγκασε να κοιτά την Σαντορίνη εδώ και τριάντα χρόνια μόνο από αυτή την πλευρά, είναι μία γυναίκα, που τον καταδιώκει ακόμα και σήμερα και δεν τον αφήνει σε ησυχία.

Ο κόσμος θα σου πει ότι ο Σώστης είναι παλαβός. Εγώ θα σου πω ότι παίζει στην επόμενη ταινία του Spike Jonze. Κι ότι αν προσπαθήσεις να μπεις έστω και για λίγες ώρες στον δικό του μικρόκοσμο, θα αντιληφθείς ότι είναι ένας καλός άνθρωπος, με μια ολοκληρωμένη θεωρία για τη ζωή και πολλούς δαίμονες να τον κυνηγούν. Οι μόνοι παλαβοί σε αυτόν τον κόσμο είναι οι τουρίστες που περνούν καθημερινά από τον οικισμό του στις θερμές πηγές της Παλιάς Καμένης και φεύγουν χωρίς να αντιληφθούν ότι αυτό το μέρος κρύβει την αθανασία της ψυχής.

“Κάνω προσευχή κάθε μέρα. Μόνο η εσωτερική σου δύναμη σε προφυλάσει. Το να έχεις δύναμη δικιά σου. Κάθε άνθρωπος έχει άλλη δύναμη. Δεν πιστεύω στους γιατρούς. Ούτε οι ψυχολόγοι καταλαβαίνουν ούτε κανένας γιατρός. Εγώ κάνω προσευχή. Τα ψυχιατρεία κι οι φυλακές κάνουν τον άνθρωπο χειρότερα”.

Είναι πολύ δύσκολο να έχεις έναν άνθρωπο γύρω στα 65 απέναντί σου, να σου μιλά για φυλακές και να μην αναρωτιέσαι πώς δεν είναι φυλακή το να ζει σε ένα έρημο νησί, μόνος, πάνω από τρεις δεκαετίες. Πώς δεν νιώθει φυλακισμένος όταν ο ίδιος έχει εξορίσει τον εαυτό του σε αυτό το νησί; Ο Σώστης μού λέει ότι είναι η προσευχή που τον κρατά ζωντανό. Καθόμαστε σε ένα πέτρινο τραπέζι έξω από το σπίτι που έχτισε με τα χέρια του, δίπλα στις βάρκες του, απέναντι από εκεί που φυλάει τα ζώα του. Απέναντι από ένα κατάλευκο εκκλησάκι που στέκει πάνω από το θολωμένο από το θειάφι νερό. Μην νομίζεις όμως ότι οι προσευχές του Σώστη έχουν σχέση με το εκκλησάκι. “Δεν πιστεύω εγώ στις εκκλησίες, εγώ πιστεύω στον άνθρωπο. Η ζωή κρατιέται από τις ψυχές των ανθρώπων. Οι ψυχές των ανθρώπων τα δημιουργούν όλα. Αυτό που κρατάω από το λόγο του Χριστού είναι το να μην κάνεις ό,τι δεν θες να σου κάνουν, αυτό είναι το Α και το Ω. Εγώ κάνω προσευχή πολλά χρόνια. Από μικρό παιδί αισθάνομαι, καταλαβαίνω. Ασχολούμαι με τις αρρώστιες, η ζωή που ζούμε είναι μόλυνση”.

Τον Σώστη τον γνώρισα πριν 8 περίπου μήνες σε μια υπέροχη μονοήμερη βόλτα με καταμαράν από το Santorini Yachting Club. Είχαμε δέσει δίπλα σε αυτή τη μικρή πολιτεία που έχει φτιάξει ο Σώστης στην Παλιά Καμένη. Και μετά από προτροπή του skipper, μας είχε πλησιάσει ο Σώστης με τη βάρκα, μας είχε πει δυο λόγια για τη ζωή του και του είχε δώσει υπόσχεση ότι θα επέστρεφα για μια συνέντευξη. Τις υποσχέσεις που δίνουμε στους ανθρώπους που έχουν την καρδιά τους ανοιχτή, πρέπει να τις κρατάμε. Αυτή τη φορά ήμουν με την Άννα – Μαρία Βέλλη και τη φωτογράφο Σύλβια Σαχίνη, στα πλαίσια ενός ρεπορτάζ για την Σαντορίνη. Και είναι οι ίδιοι άνθρωποι, του Santorini Yachting Club οι οποίοι με ένα ταχύπλοο μας πήγαν το πρωί της 19ης Απριλίου στην Παλιά Καμένη. Ευτυχώς, αυτή τη φορά είχα πολύ περισσότερο χρόνο στη διάθεσή μου για να μάθω την ιστορία του Σώστη, τις σκέψεις του, την κοσμοθεωρία του, γιατί ήταν τόσα χρόνια σε αυτό το νησί. Πρώτα όμως θα μου έλεγε για τις προσευχές του. Το ένιωθες ότι ήταν τόσο σημαντικές για εκείνον.

“Η προσευχή είναι στους Αρχαίους και στα γραπτά. Όχι στην εκκλησία. Η πραγματικότητα είναι να καταλάβεις ότι το σύμπαν είναι πνεύμα. Το μέσα του κάθε ανθρώπου είναι διαφορετικό. Έχω διαβάσει βιβλία και για τον Χριστό. Κι αυτός και οι αγίοι έκαναν θεραπείες, το πιστεύω. Ήταν ευαίσθητοι και θεραπεύανε. Αλλά ήταν πολύ ευαίσθητοι. Αν δεν έχει πολιτική στη ζωή, θα σε φάνε. Ο Χριστός ήταν τόσο καλός και νόμιζε ότι και οι άλλοι θα ήταν έτσι. Κι ο διάβολος μέσα σου είναι, στο πνεύμα. Εγώ είχα πάντα δύναμη στην καρδιά και μέσα μου από μικρός”.

Προσφέρεται να μας φτιάξει καφέ αλλά δεν θέλω να φύγει ούτε λεπτό από το τραπέζι. Αργότερα θα κάναμε βόλτα στο νησί του, θα μας έδειχνε τις καλλιέργειές του και τα ζώα του, το πρώτο του σπίτι στο νησί, τον κόσμο του ολόκληρο. Έναν πανέμορφο κόσμο που έχει οικοδομήσει για τον εαυτό του τόσο κοντά στη χλιδή της Σαντορίνης, τόσο μακριά από την παροδικότητά της. Ένας κόσμος δύσκολος για να τον κατοικήσεις, ακόμα δυσκολότερος για να τον κατανοήσεις. Ο Σώστης φαίνεται κουρασμένος από τη ζωή, από τα χρόνια στο νησί. Το μυαλό του όμως τρέχει και ταξιδεύει, το πνεύμα του είναι πιο ζωντανό από το δικό μου. “Οι παλιοί λέγανε ότι η ανθρωπότης κρατιέται από τα μικρά παιδιά. Πρέπει να σκεφτείς για να το καταλάβεις αυτό. Οτιδήποτε και να διαβάζεις και να ακούς, αν δεν σκεφτείς, μηδέν. Τα δικά μου διαβάσματα είναι πολύ δύσκολα. Διαβάζω τους Αρχαίους. Είναι δύσκολα βιβλία αυτά. Η ζωή με τράβηξε και με ώθησε να τους διαβάζω. Εγώ ασχολούμαι με τις αρρώστιες. Όλα προέρχονται από το πνεύμα”.

Συζητάμε λίγο για το πνεύμα και την ψυχή, συζητάμε για τον έρωτα. Τον ρωτώ τι έχει η δική του ψυχή μέσα της φυλαγμένο. “Η δικιά μου ψυχή τι έχει μέσα; Εγώ πετώ. Εγώ είμαι αγνός, έχω 25 χρόνια να πάω με γυναίκα. Δεν μου λείπει. Είναι μέσα στο μυαλό. Για να καταλάβεις τι είναι το κουτί της γυναίκας και η γυναίκα για να καταλάβει τι είναι το πουλί του άνδρα, χρειάζεται να προσευχηθείς. Το όπλο της γυναίκας είναι το κουτί της, το όπλο του άνδρα είναι το πουλί του, η γυναίκα θα νικήσει στο τέλος. Η γυναίκα ζει από τον άνδρα και ο άνδρας από τη γυναίκα αλλά λίγοι σέβονται. Ο ένας πάει να ξεκάνει τον άλλον. Ο κόσμος θέλει να είναι εκείνος ο πιο μάγκας. Όλη η ζωή είναι έρωτας αλλά ο άνθρωπος πρέπει να σέβεται. Δεν είναι κακό να παντρεύονται οι άνθρωποι αλλά λείπει ο σεβασμός. Όσοι παντρέυονται για το σεξ είναι άρρωστοι. Πρέπει να υπάρχει φιλότιμο. Λεφτά και σεξ είναι η ζωή;”

Λεφτά και σεξ είναι η ζωή; Τα Φηρά απέναντι χαμογελούν πονηρά. Ο κόσμος μας μοιάζει να ζει μόνο από αυτά. Ο Σώστης μου λέει ότι “η καλύτερη θεραπεία είναι η αγάπη της τρέλας”. Το να αγαπάς τρελά φανερώνει τα πιο βαθιά κρυμμένα μυστικά, τις σκέψεις, τα θέλω. “Ο Χίτλερ ήταν ερωτευμένος με τους παιδαράδες κι ήθελε τον κόσμο να τον κάνει παιδαράδες. Τρέλα, κατάλαβες; Κάθε άνθρωπος ζει στον δικό του κόσμο. Στην αγάπη της τρέλας, βλέπεις ο κόσμος πώς συμπεριφέρεται. Ο πολύς ο κόσμος είναι άρρωστος αλλά δεν το ξέρει. Μόνο αν αγαπήσει τρελά βλέπεις τι κάνει”. Τη θεωρία για τον Χίτλερ θυμάμαι να μου την έχει πει και την άλλη φορά, θυμάμαι και τότε να μου φαίνεται κάπως. Κρατάω μόνο το ότι στην αγάπη της τρέλας ο άνθρωπος δείχνει το πραγματκό του πρόσωπο. Ότι είναι η αγάπη και ο έρωτας που πολλές φορές σε κάνουν να εξωτερικεύεις έναν εαυτό που ίσως θες να είναι βαθιά κρυμμένος μέσα σου. Το μυαλό μου ταξιδεύει αλλά ο Σώστης θέλει να πάμε παρακάτω.

“Χρήστο λέμε μεγάλες κουβέντες ε; Που δεν τις καταλαβαίνει ο κόσμος ε; Αν δεν βάλει ο καθένας το μυαλό του να δουλέψει, δεν το καταλαβαίνει”.

Ξεκινάμε τη βόλτα μας στο νησί. Αν νομίζεις ότι θα βρεις μονοπάτι εδώ, είσαι γελασμένος. Τα πετρώματα του ηφαιστείου έχουν σπάσει άτσαλα δημιουργώντας άμορφες μάζες. Ο Σώστης ξέρει το δρόμο του προς την κορυφή, προς τα μαντριά του, προς τα χωραφάκια του. Μπροστάρης στην πορεία ο σκύλος του, ο Πλάτων. Δεν χάνει ούτε στιγμή τον Σώστη από τα μάτια του και παραφυλάει ποιος θα πατήσει πόδι στο νησί χωρίς την άδεια του αφεντικού του. “Ο Πλάτων είναι ο αρχηγός εδώ, ακόμα κι εμένα με ελέγχει. Τον έχω έξι χρόνια τώρα εδώ. Τα ζώα μια αρρώστια που έρχεται να σε χτυπήσει, την παίρνουν εκείνα πάνω τους γιατί σε αγαπάνε. Οι άνθρωποι το παίζουν ότι σ‘ αγαπάνε αλλά αγαπάνε τα λεφτά και λένε ‘εγώ είμαι πιο μάγκας από εσένα‘. Κι ο Πλάτων τον μάγκα μου κάνει. Αλλά το σκυλί σ‘ αγαπά πραγματικά. Το έχουν καταλάβει λίγοι αυτό. Αυτοί που τα σκοτώνουν τα ζώα, μπορεί να μιλάνε δέκα γλώσσες αλλά δεν έχουν γνώση. Τα ζώα μας αγαπάνε πιο καλά”. Με τον Πλάτωνα να οδηγεί, ανεβαίνουμε σιγά σιγά την πλαγιά. Κάθε λίγα μέτρα και ο μικρός κόλπος από κάτω μοιάζει ακόμα πιο όμορφος, ακόμα πιο παραμυθένιος. Ο Jonze θα έτρεχε στην πλαγιά εκστασιασμένος.

Περπατάμε ανάμεσα στα κρεμμύδια και τα κολοκυθάκια που έχει φυτέψει, δίπλα σε περιφραγμένες λεμονιές και προστατευμένες φραγκοσυκιές. Δίπλα στις δεξαμενές που έχει για το νερό. Μία ολόκληρη ζωή, ένας ολόκληρος κόσμος, χτισμένος για έναν μόνο άνθρωπο. “Το πρωί πάω και ταΐζω τα ζώα. Μετά κάνω γυμναστική. Έχω δει πολύ κόσμο που γυμνάζεται, έχω διαλέξει δέκα ασκήσεις και κάνω μερικά λεπτά κάθε μέρα. Μετά φροντίζω τις καλλιέργειές μου και τα ζώα μου. Έχω κότες και κατσίκια αλλά πολλές φορές μου σκοτώνονται. Αυτά που έχω φτιάξει, τα έχω φτιάξει γιατί με κυνηγάνε, για να μπορώ να ζήσω. Εδώ πάνω θα έμενα αν δεν με κυνηγούσαν; Τόσα χρόνια είμαι εδώ και δεν δουλεύω. Πώς να γυρίσω πίσω;”

Σε μια μεριά βλέπω έναν μεγάλο βράχο που έχει πάνω γραμμένο έναν αριθμό άδειας. Ψηλά ψηλά για να το αναγνωρίζει όποιος πλησιάζει το νησί. Το μόνο “χαρτί” του Σώστη απέναντι σε εκείνους που τον κυνηγούν. Τον ρωτάω για εκείνα που τον οδήγησαν στην αυτοεξορία. “Εγώ έκανα γράμμα στον Παπανδρέου τότε. Στον γέρο. Του έγραψα το ιστορικό μου. Έμενα τότε στο Ασπρονήσι κι έκανα πλάκα. Είχα ζώα επάνω αλλά με κυνηγήσαν χωρίς να έχουν χαρτιά. Μου είπε ένας να πάω τα ζώα στην Παλιά Καμένη. Δεν είχα σκοπό να μείνω εδώ αλλά έμεινα. Πασοκατζής ήμουν παλιά, με τον γέρο. Κι έκανα καλαμπούρια στο νησί. Έπεσαν τότε να με δείρουν οι Νεοδημοκράτες και οι λιμενικοί μέσα στο λιμεναρχείο. Και μου πήραν τις άδειες δυο χρόνια, δεν είχα δουλειά δυο χρόνια. Μου έκλεψαν και τα ζώα τον πρώτο καιρό. Είδα τον κόσμο ότι ακόμα κι εδώ με κυνηγούσε. Και εξορισμένος και να με κυνηγάνε. Τον άνθρωπο κυνηγάνε, ο άνθρωπος είναι όλα τα λεφτά. Κι εσένα σε κυνηγάνε Χρήστο, ζούμε σε έναν κόσμο ζήλειας. Έτσι είναι η κοινωνία”.

Πριν λίγες ημέρες μου είπαν ότι η ζήλεια είναι μία πολύ δυνατή λέξη για να την χρησιμοποιούμε τόσο συχνά. Η απάντηση τότε ήταν ότι η ελληνική κοινωνία κρύβει μέσα της πολλή ζήλεια. Κάτι μου έμαθε ο Σώστης. Αλλά αυτό που ήθελα εγώ να ξέρω ήταν τι έκρυβε μέσα του αυτός ο άνθρωπος. “Σαντορινιός είμαι, γεννήθηκα στο Ακρωτήρι. Η μάνα μου κι ο πατέρας μου ήταν καλοί άνθρωποι. Το είχα καταλάβει εγώ από μικρός πόσο καλοί άνθρωποι ήταν. Εμένα οι γονείς μου ήταν αγνοί άνθρωποι. Δούλευαν σκληρά. Ο πατέρας μου πέθανε όταν ήμουν δέκα χρονών, πέθανε μικρός. Μετά από λίγα χρόνια έφυγα για την Αμερική στα καράβια. Εγώ ήθελα να μείνω στην Αμερική, γνώρισα και μια γυναίκα εκεί. Αλλά αν έμενα εκεί, θα με τρώγανε λάχανο”.

Μιλά για τα χρόνια στα καράβια, για τις γυναίκες που γνώρισε εκεί αλλά και τις γυναίκες που γνώρισε εδώ. Σε κάθε ιστορία, σε κάθε μικρή ανάμνηση, η κουβέντα γυρνά στις προσευχές του και τα βιβλία του. Σε αυτά που διαβάζει τόσα χρόνια εδώ για να καλλιεργήσει το πνεύμα του, για να τον βοηθήσουν στις προσευχές του. Μόνος του έμαθε τα γράμματα, όχι σε κάποιο σχολείο. “Τα γράμματα δεν είναι μόρφωση, τα γράμματα είναι πονηριά. Μαθαίνεις να διαβάζεις αλλά για έλα να διαβάσεις ένα από τα δικά μου βιβλία να δούμε αν θα τα αντιληφθείς. Αν δεν έχεις περάσει προβλήματα, δεν καταλαβαίνεις. Μια φορά το μήνα πήγαινα εγώ σχολείο όταν ήμουν μικρός γιατί δούλευα στα χωράφια. Ο δάσκαλος με είχε πλακώσει στο ξύλο γιατί έπαιζα κάτι βαρελότα στα κορίτσια. Μου έσπασε 5-6 βέργες πάνω μου. Θα τον πλάκωνα αλλά δεν ήθελα να με πουν αλήτη”.

Το μεσημέρι της προηγούμενης ημέρας, έτρωγα στην ταβέρνα Γιώργαρος στο Ακρωτήρι. Δεν θυμάμαι πώς ήρθε στην κουβέντα ο Σώστης αλλά το όνομα έκανε την κοπέλα που μας σέρβιρε να παγώσει. “Είναι θείος μου ο Σώστης. Αλλά δεν τον έχω δει ποτέ στη ζωή μου”. Πώς είναι δυνατόν; Είναι μόλις λίγα μίλια που χωρίζουν αυτόν τον άνθρωπο από την οικογένειά του. Δεν περιέγραψα ακριβώς το περιστατικό στον Σώστη αλλά τον ρώτησα αν έχει οικογένεια στο νησί, αν μετά το θάνατο των γονιών του είχε άλλη οικογένεια. Τον ρώτησα για τον Γιώργαρο. “Πάει πέθανε κι ο Γιώργαρος. Ζούμε σε μόλυνση”. Αλλά ήταν φανερό ότι δεν ήθελε να μιλήσει για την οικογένειά του. “Στα προβλήματα της ζωής λίγοι μπορούν να σου συμπαρασταθούν. Έτσι είναι η αλήθεια. Μόνος σου, μπορείς να τα βγάλεις πέρα; Τον άνθρωπο τον ζηλεύουν. Κι εγώ αυτά δεν τα παραδεχόμουν αλλά μετά τα κατάλαβα. Όταν αρχίσεις να αισθάνεσαι, παίρνεις άλλες στροφές”.

Η βόλτα μας τελειώνει και ο Σώστης μας ξεναγεί στο σπίτι του, στα βιβλία του, στη ζωή του. Ξέρει ότι θα φύγουμε σε λίγο. Δεν νομίζω να θέλει να φύγουμε. Πόσο εξαντλητικό άραγε να είναι το να ανοίγει εκείνος την ψυχή του κάθε μέρα σε ανθρώπους που συναντά και μετά να ξέρει ότι θα μείνει μόνος στο νησί; Πόσο εξαντλητικό είναι να πηγαίνεις εσύ απέναντι στην Σαντορίνη μετά από μία τέτοια ημέρα στην Παλιά Καμένη, να περπατάς ανάμεσα στον κόσμο και να νιώθεις ακόμα πιο μόνος;

Ο Σώστης πάει σπάνια απέναντι. Πάει μια φορά τους δυο μήνες στον Αθηνιό, το λιμάνι της Σαντορίνης, για να πάρει τρόφιμα για εκείνον και τον Πλάτωνα αλλά και καύσιμα. Για τη γεννήτρια που ανάβει σπάνια, για την μπαταρία στο καράβι που φορτίζει το τηλέφωνό του. Να μαγειρεύει δεν ξέρει λέει καλά. Με μακαρόνια ζει, αυγά από τις κότες του και λίγο κρέας όποτε τύχει. Θυμάμαι να του είχαμε δώσει κάτι μπίρες την άλλη φορά αλλά μου λέει ότι πίνει σπάνια. Παλιότερα έπινε πιο πολύ με τις τουρίστριες. Ακόμα πιο παλιά ζούσε για τις τουρίστριες. “Τα καλοκαίρια πήγαινα με τις τουρίστριες. Ο έρωτας είναι θεραπεία. Έλεγα στις τουρίστριες ότι τους έκανα θεραπεία όταν τους το έκανα και το πρόσωπό τους έλαμπε. Έτσι γνώρισα και την Ιταλίδα. Παρακολουθάει τα πάντα εκείνη, με κυνηγάει ακόμα και εδώ κάθε μέρα”.

Την περισσότερη ώρα που ήμουν στην Παλιά Καμένη μιλούσαμε για αυτή την Ιταλίδα που τον έσπρωξε στην εξορία, για το πώς τον καταδιώκει, για το πώς ζει μέσα από εκείνον, για το πώς προσεύχεται να μείνει μακριά του. Θα προτιμήσω να μην δημοσιεύσω περισσότερα πράγματα για τις σκέψεις του για εκείνη. Όχι τόσο γιατί είναι λόγια που εύκολα κάποιος θα παρεξηγούσε αλλά γιατί για να αντιληφθείς τι σημαίνει για τον Σώστη αυτή η γυναίκα και πόσο οριστικά έχει επηρεάσει τη ζωή του, πρέπει έστω και για λίγη ώρα να ζήσεις στον κόσμο του, να μπεις στο σπίτι του, να ακούσεις το γέλιο του, να σου ανοίξει την ψυχή του.

“Βρε αδερφέ, με το μυαλό σου τα κανονίζεις όλα”

Με το μυαλό μου λοιπόν προτιμώ να πλάσω έναν κόσμο κινηματογραφικό. Ένα κόσμο στον οποίο ο Σώστης είναι όχι απλά ο πρωταγωνιστής αλλά εκείνος που γνωρίζει το δρόμο προς την αθανασία της ψυχής. Όχι γιατί είναι πιο λογικός από όλους εμάς τους υπόλοιπους. Αλλά γιατί ζει απαλλαγμένος από τις δικές μας κοινωνικές άγκυρες, από τα δικά μας ανόητα πρέπει. Ο Σώστης είναι απλά ένας πολύ ωραίος τύπος. Θα τον βρεις στις θερμές πηγές της Παλιάς Καμένης και θα χαρεί πολύ αν βρεις λίγο από τον θνήσιμό σου χρόνο να κουβεντιάσεις μαζί του.

via